Τελικό ( ν )
Ορισμένες λέξεις του κειμένου κάποτε έχουν –ν στο τέλος και κάποτε όχι.
Αυτό είναι κανόνας τον οποίο θα πρέπει να θυμάσαι:
Οι λέξεις: δεν, την, στην, αυτήν, μην διατηρούν το –ν όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από τα σύμφωνα κ, π, τ, μπ, ντ, γκ, ξ και ψ.
Σε κάθε λέξη που έχει δύο ή περισσότερες συλλαβές υπάρχει μια συλλαβή που προφέρεται πιο δυνατά από τις άλλες. Η συλλαβή αυτή παίρνει ένα σημαδάκι που λέγεται τόνος ( ΄ ) .
Οι μονοσύλλαβες λέξεις δεν τονίζονται.
Σε αυτό τον κανόνα υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις.
Έτσι κάποιες μονοσύλλαβες λέξεις παίρνουν τόνο.
1. Μια από αυτές συναντήσαμε στο μάθημα για το «Θαλασσινό σχολείο» και είναι η λέξη πώς όταν με αυτή ρωτάμε.
2. Το ίδιο ισχύει και για τη λέξη πού.
3. Οι φράσεις «πού και πού» και «πώς και πώς»
4. Άλλη μία λέξη που παίρνει τόνο είναι η λέξη ή όταν αυτή χρησιμοποιείται για να δείξει την επιλογή μεταξύ δύο ή περισσότερων πραγμάτων
Π.χ Να έρθει στο γραφείο ο Μάνος ή ο Νίκος.
- Ο τόνος μπαίνει πάνω από φωνήεντα, ποτέ πάνω από σύμφωνα. Π.χ.: κοπάδι, λαγός
- Όταν το πρώτο γράμμα μιας λέξης είναι κεφαλαίο, ο τόνος μπαίνει αριστερά και πάνω από το κεφαλαίο γράμμα. Π.χ.: Ήρα, Άννα
- Στους διφθόγγους ο τόνος μπαίνει πάνω από το πρώτο φωνήεν. Π.χ.: νεράιδα, κορόιδο, κελάηδησε
- Στους καταχρηστικούς διφθόγγους ο τόνος μπαίνει πάνω από το δεύτερο φωνήεν. Π.χ.: δουλειά, πιάνω, μοιάζω
- Στους συνδυασμούς αυ και ευ ο τόνος μπαίνει πάνω από το δεύτερο φωνήεν. Π.χ.: αύριο, εύκολα
- Στα δίψηφα φωνήεντα ο τόνος μπαίνει πάνω από το δεύτερο φωνήεν. Π.χ.: είμαι, λουλούδι, παίρνω, οίνος
- Όταν το πρώτο γράμμα μιας λέξης είναι κεφαλαίο, ο τόνος μπαίνει αριστερά και πάνω από το κεφαλαίο γράμμα. Π.χ.: Ήρα, Άννα
- Στους διφθόγγους ο τόνος μπαίνει πάνω από το πρώτο φωνήεν. Π.χ.: νεράιδα, κορόιδο, κελάηδησε
- Στους καταχρηστικούς διφθόγγους ο τόνος μπαίνει πάνω από το δεύτερο φωνήεν. Π.χ.: δουλειά, πιάνω, μοιάζω
- Στους συνδυασμούς αυ και ευ ο τόνος μπαίνει πάνω από το δεύτερο φωνήεν. Π.χ.: αύριο, εύκολα
- Στα δίψηφα φωνήεντα ο τόνος μπαίνει πάνω από το δεύτερο φωνήεν. Π.χ.: είμαι, λουλούδι, παίρνω, οίνος
Παίζω με τις λέξεις
Για να περιγράψουμε ένα προϊόν που παράγεται από κάτι χρησιμοποιούμε συνήθως σύνθετη λέξη. Ως πρώτο συνθετικό έχει τη λέξη από την οποία παράγεται το προϊόν και ως δεύτερο τη λέξη είδος:
Π.χ Αυτή τη χρονιά η παραγωγή των αλευροειδών θα είναι περιορισμένη λόγω της καταστροφής της σοδειάς.
Για κάτι ή κάποιον που μεταφέρει κάτι χρησιμοποιούμε και πάλι σύνθετη λέξη. Το πρώτο συνθετικό είναι αυτό το οποίο κουβαλιέται και δεύτερο συνθετικό το -φόρος (από τη λέξη φέρω που σημαίνει κουβαλώ).
Π.χ Το αρματοφόρο πλοίο σταμάτησε στην πόλη μας για τους εορτασμούς της 25ης Μαρτίου.
(άρμα+φόρος= κουβαλάει τα άρματα)΄
Η λέξη κηλίδα σημαίνει λεκές ή σημάδι.
Π.χ Οι κηλίδες αίματος που ήταν κάτω από το μάτι του έκαναν τον πατέρα του να καταλάβει πως κτύπησε.
Τη χρησιμοποιούμε κι αυτή ως δεύτερο συνθετικό.
(Ένα απορρυπαντικό πλοίο προσπαθεί να περισυλλέξει την
πετρελαιοκηλίδα.)
Το τετράδιο ζωγραφικής - Επιχειρηματολογία
