Η ΕΛΙΑ

Η ελιά είναι δέντρο αιωνόβιο, αειθαλές , καρποφόρο και φυτρώνει κυρίως στις περιοχές γύρω από τη Μεσόγειο θάλασσα από τα  αρχαία χρόνια.Χρειάζεται φως , μπορεί να φυτρώσει σε κάθε έδαφος και δε χρειάζεται πολλή περιποίηση. 
 Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική παράδοση, πατρίδα της ελιάς είναι η Αθήνα και η πρώτη ελιά φυτεύτηκε από την Αθηνά στην Ακρόπολη. Οι Έλληνες ήταν ο πρώτος λαός που καλλιέργησε την ελιά στον ευρωπαϊκό μεσογειακό χώρο. Την μετέφεραν είτε Έλληνες άποικοι είτε Φοίνικες έμποροι. Όπως αναφέρει ο Πλίνιος, κατά το 580 π.Χ, ούτε το Λάτιο ούτε η Ισπανία ούτε η Τύνιδα γνώριζαν την ελιά και την καλλιέργειά της.

Τα μέρη της ελιάς...

Η ρίζα της ελιάς προχωρεί πολύ βαθιά στο χώμα και διακλαδίζεται απλωτά προς όλες τις μεριές, ανάμεσα και από πέτρες ακόμα, ώσπου να συναντήσει υγρασία. Η ελιά, με τις βαθιά απλωμένες ρίζες της, στηρίζεται γερά στο χώμα. Δύσκολα ξεριζώνεται.
 Ο κορμός της ελιάς γίνεται χοντρός, ψηλός και διακλαδίζεται κι αυτός απλωτά. Μπορεί να φτάσει σε ύψος 25-30 μ. Η εξωτερική φλούδα του κορμού είναι ξερή, γκρίζα στα χρώματα και έχει εξογκώματα. Όταν το δέντρο γερνά, ο κορμός σχηματίζει κουφάλες. 
Τα φύλλα της ελιάς είναι μικρά κι έχουν μικρό μίσχο. Η πάνω επιφάνεια του φύλλου έχει χρώμα ανοιχτό πράσινο και η κάτω ασημένιο. Τα φύλλα βγαίνουν από τα κλαδιά αντίθετα κι έτσι δε σκιάζει το ένα το άλλο. 

Τα άνθη της ελιάς φυτρώνουν πολλά μαζί (15-25) αλλά δε μυρίζουν. Βγαίνουν από τους βλαστούς της περασμένης χρονιάς. Η ελιά ανθίζει τον Απρίλιο-Μάιο.
 Ο καρπός, πριν ωριμάσει, έχει χρώμα πράσινο. Ωριμάζοντας παίρνει
χρώμα μολυβί ή μαύρο. Οι καρποί της ελιάς αρχίζουν να ωριμάζουν τον Οκτώβριο. Το μάζεμα του καρπού αρχίζει τον Νοέμβριο και σε πολλά μέρη διαρκεί ως το τέλος του χρόνου.

Πού καλλιεργείται σήμερα στην Ελλάδα

Είναι σύμβολο γονιμότητας, γαλήνης ,ειρήνης. 

-Στους πολέμους ήταν σύμβολο για τη λήξη των επιχειρήσεων. Οι αγγελιοφόροι, που στέλνονταν για να μεταφέρουν το μήνυμα της ειρήνης και να ζητήσουν ανακωχή, έπρεπε να κρατούν κλαδί ελιάς. Από τότε είναι σύμβολο της ειρήνης.

-  Η ιερή ελιά στην Ακρόπολη κάηκε, αλλά μέσα σε μια νύχτα βλάστησε. Από τότε η ελιά συμβολίζει τη γονιμότητα.


-Για να ευχαριστήσουν τους θεούς για την ευφορία της γης, που τους χαρίζει τόσα πράγματα, στη γιορτή της συγκομιδής περιέφεραν ένα κλαδί ελιάς διακοσμημένο με καρπούς της γης.

- Συμβολίζει τον εξαγνισμό, την κάθαρση και με το σκοπό αυτό χρησιμοποιείται στην ορθόδοξη λατρεία (βάφτιση, ευχέλαιο).

Χρήση 

Το λάδι της ελιάς το χρησιμοποιούσαν 

-για τροφή (όπως και τον καρπό της) 

-για φωτισμό (λιχνάρια, καντήλια)
 (ένα λίτρο ελαιολάδου διαρκεί για καύση μιας λάμπας για τουλάχιστον 200 ώρες)

- για καλλωπισμό και την υγιεινή του σώματος

Το λάδι ήταν βάση για την κατασκευή του σαπουνιού. 
Επίσης ήταν ένα συστατικό πολλών καλλυντικών
προϊόντων. 
Σήμερα, η χρήση των καλλυντικών λαδιών έχει εξαπλωθεί .

-για θεραπευτικούς σκοπούς

θρησκευτικά

- Στην Παλαιά Διαθήκη είναι το δέντρο της ελπίδας,
αγγελιοφόρος του θείου ελέους.

- O Νώε έστειλε ένα περιστέρι να βρει γη μετά τον Κατακλυσμό κι εκείνο επέστρεψε με ένα κλαδί ελιάς στο ράμφος του. Έτσι ήρθε η ελπίδα για έναν κόσμο ειρηνικό και δίκαιο.

- Η ελιά θεωρείται και ιερό δέντρο, γιατί κάτω απ’ αυτό, στο «Όρος των Ελαιών», ο Ιησούς πέρασε τη νύχτα προτού σταυρωθεί.

- Με λάδι ελιάς αλείφεται το μωρό στο μυστήριο της βάπτισης ενώ είναι σημαντικός ο ρόλος του στο μυστήριο του Ευχέλαιου.

Μυθολογία- Ιστορία

-Η Ειρήνη (κόρη του Δία και της Θέτιδας) εικονίζεται
με κλαδί ελιάς στα χέρια της΄. 

  
-Αθηνά και Ποσειδώνας αγωνίζονται για το ποιος θα γίνει ο προστάτης της πόλης. Ο θεός έδωσε νερό και η θεά μια ελιά. Οι κάτοικοι θεώρησαν την ελιά σημαντική κι η πόλη ονομάστηκε Αθήνα . 

Ιστορική αναδρομή 

Απολιθωμένα φύλλα ελιάς που βρέθηκαν σε διάφορες
περιοχές γύρω από τη Μεσόγειο  αποδεικνύουν την ύπαρξη και την εξάπλωση του δένδρου από τη νεολιθική εποχή.

Το αρχαιότερο ελαιοτριβείο  που έχει βρεθεί στη χώρα μας (σε οροπέδιο των Μεθάνων) χρονολογείται στο 4.000 πΧ.

Μινωική Κρήτη 

Στην Κρήτη οι ανασκαφές που έγιναν μας πληροφορούν ότι στην περιοχή καλλιεργούνταν η ελιά από το 2000 π.Χ.

Μινωικά πιθάρια όπου αποθήκευαν το λάδι

 

Τοιχογραφία από το ανάκτορο της Κνωσού
που παριστάνει κλαδί ελιάς.

Κλαδιά ελιάς στην ιερογλυφική γραφή

Τον 8ο – 7ο αιώνα π. Χ., όταν οι Έλληνες εξαπλώνονται και ιδρύουν αποικίες σε όλη τη Μεσόγειο, μεταφέρουν μαζί τους την ελιά κι έτσι διαδίδεται η καλλιέργειά της και σε άλλες χώρες στη Μεσόγειο.

Στην Αθήνα των κλασικών χρόνων λαμβάνονται ειδικά μέτρα προστασίας των ελαιόδεντρων, ενώ την ίδια εποχή υπάρχουν ειδικά 6 ιερά ελαιόδεντρα, τα οποία πιστεύεται ότι προέρχονται από την ελιά, που είχε φυτέψει η Αθηνά στην Ακρόπολη.

Το έπαθλο στους νικητές
των Ολυμπιακών Αγώνων, που γίνονταν κάθε τέσσερα  χρόνια στην Ολυμπία, ήταν
ένα στεφάνι με κλαδιά και φύλλα αγριελιάς, που λεγόταν «κότινος».

Άντρες και γυναίκες άλειφαν τα μαλλιά τους με
αρωματισμένο λάδι για να τα κάνουν πιο στιλπνά . 
Μετά το λουτρό έτριβαν το σώμα τους με μείγμα νερού και
λαδιού, για να διατηρήσουν την ελαστικότητα 
της επιδερμίδας τους και να την προφυλάξουν από
την ξηρασία.

Οι αθλητές στην παλαίστρα άλειφαν το σώμα τους με λάδι πριν την πάλη και το τρέξιμο. Μ’ αυτό προθέρμαιναν τους μυς , προστατεύονταν  από το κρύο, τον ήλιο, τα εγκαύματα και απέφευγαν  τις λαβές  των αντιπάλων.

Μέσα στους τάφους έβαζαν φύλλα και κλαδιά ελιάς, έβαζαν τους νεκρούς πάνω σε στρώμα από κλαδιά ελιάς και τους άλειφαν με λάδι.


Άλειφαν τα αγάλματα των θεών με λάδι για να τα προστατεύουν από την υγρασία και τις μεταβολές της θερμοκρασίας. 

Οι ομηρικοί ήρωες πρόσφεραν σπονδές στους νεκρούς με κρασί, λάδι και μέλι.

Στην Αθήνα, στη μεγάλη γιορτή των Παναθηναίων (που γινόταν κάθε τέσσερα χρόνια προς τιμή της Αθηνάς Παλλάδας), το βραβείο που έπαιρναν οι νικητές στους αθλητικούς αγώνες ήταν λάδι.

Πώς βγάζουνε το λάδι

-Η συγκομιδή της ελιάς ξεκινά το φθινόπωρο. Σε κάποιες περιοχές διαρκεί μέχρι και τις αρχές του νέου χρόνου.
- οι ελιές μαζεύονται με το χέρι, η με  το ράβδισμα. Όταν οι καρποί πέσουν στο έδαφος, γίνεται προσεκτική διαλογή αυτών που θα καταλήξουν στο ελαιοτριβείο ή λιοτρίβι 

- Στο λιοτρίβι πήγαιναν τις ελιές μα τα ζώα.


- Πρώτα τις έβαζαν στο μύλο και γίνονταν πολτός.


- Μετά με κουβάδες μετέφεραν τον πολτό στο πιεστήριο κι έβγαινε το λάδι. 

- Σήμερα βέβαια όλα γίνονται σε σύγχρονα ελαιοτριβεία. 

Ποιήματα

Λεξιλόγιο 

Ελαιογραφία: ζωγραφική με ελαιόχρωμα
Ελαιόδεντρο: το δέντρο της ελιάς
Ελαιόκαρπος: ο καρπός της ελιάς
Ελαιοκομία: η επιστημονική καλλιέργεια της ελιάς
Ελαιοκόμος: αυτός που ασχολείται με την επιστημονική καλλιέργεια
της ελιάς
Ελαιοπιεστήριο: πιεστήριο για την έκθλιψη του ελαιόκαρπου
Ελαιοπυρήνας: ο πυρήνας - το κουκούτσι της ελιάς
Ελαιουργείο: εργοστάσιο επεξεργασίας και παραγωγής λαδιού
Ελαιουργία: η επεξεργασία λαδιού
Ελαιοφυτεία: ελαιώνας
Ελαιόχρωμα: λαδομπογιά
Ελαιοχρωματισμός: βάψιμο με λαδομπογιές
Ελαιώδης: αυτός που περιέχει λάδι
Ελαιώνας: τόπος κατάφυτος από ελιές

                                                        Αινίγματα